مباني نظري و پيشينه تحقيق تاب آوري تحصيلي و هيجاني

عنوان: مباني نظري و پيشينه تحقيق تاب آوري تحصيلي و هيجاني

فرمت فايل: word

تعداد صفحات: 50

واژه‌ي تاب‌آوري از ريشه‌ي لاتين resilenc گرفته شده است، كه اشاره به كيفيت نرمي[1] (خم شوندگي) يا قابليت ارتجاعي[2] (كشساني) مواد دارد (گرين[3]، 2002). اين اصطلاح همچنين به معناي پريدن به عقب يا بازگشت به حالت اوليه[4] نيز مي باشد. واژه تاب‌آوري در فرهنگ واژگان به گونه‌هاي متفاوتي تعريف شده است. از جمله: « توانايي و يا قدرت برگشت به شكل يا موقعيت اوليه و اصلي بعد از خميدگي، فشردگي و يا كشيدگي.[5] »

اين اصطلاح همچنين در فرهنگ و بستر به اين شكل تعريف شده است: « توانايي بازگشت يا قابليت ارتجاع به شكل، حالت و يا موقعيت قبل از فشار يا كشيدگي يا توانايي بهبود بخشي به توانمنديها، روح و روان و مزاج و مشرب و غيره به سرعت[6].» (1958، ص1540).

در فرهنگ واژگان هريتيج[7]، تاب‌آوري به معناي توانايي بهبودي سريع از بيماري، تغييرات، يا بيچارگي و بد شانسي‌ها مي باشد.

راتر (1990) تاب‌آوري را به اين شكل تعريف مي كند : « تفاوت‌هاي فردي در قطب مثبت پديده پاسخ به استرس و شرايط نامطلوب، يعني داشتن اميد و خوش بيني در برخورد با شرايط خطرزاي طاقت فرسا.» )ص 181)

در حوزه‌ي روان‌شناسي، به دليل گستردگي مفهوم تاب‌آوري و كاربرد آن در حوزه‌هاي مختلف، توافق كلي بر ارائه تعريفي روشن از آن وجود ندارد؛ چنانكه اصطلاح تاب‌آوري به صورت‌هاي مختلفي تعريف شده است (گوردن و سانگ[8]1994؛ به نقل از كامپفر[9]، 1999). به عنوان مثال: كيفيات ارتجاعي (هاريمن[10]، 1958؛ به نقل از اولسون، باند، برنز، ولابراديك و ساواير[11]، 2003)؛ توانايي سازگاري موفقيت آميز[12] در مقابل تغييرات محيطي (داروين[13]، 1989؛ سيچتي و كوهن، 1995؛ به نقل از اولسون و همكاران، 2003) سرسختي[14] و آسيب ناپذيري (آنتوني[15] 1974؛ كوباسا[16] 1999؛ رودوالت وزون[17] 1989؛ موي وخوشابا[18] 1994؛ رامانيا، شارپ و بايراوان[19] 1999؛ به نقل از اولسون و همكاران، 2003).

در اين ميان گارمزي (1985) معتقد است كه تاب‌آوري را نمي­توان به عنوان آسيب ناپذيري در مقابل استرس و شرايط ناگوار زندگي در نظر گرفت، بلكه تاب‌آوري توانايي مقابله و بهبودي مجدد در شرايط ناگوار زندگي مي­باشد.

فوناگي، استيل،‌هايگت، و تارگت[20] (1994) نيز تاب‌آوري را به عنوان "رشد نرمال تحت شرايط سخت وناگوار " توصيف مي­نمايند. (ص 233).

ماستن(1994) و ماستن و همكاران (1999) نيز با توجه به تمايز ميان پيامدهاي تاب‌آوري آن را به سه شكل تعريف مي­نمايند: 1) نشان دادن پيامدهايي بهتر از حد انتظار در افراد در معرض خطر، 2) سازگاري مثبت عليرغم تجربيات استرس زا، و 3) بهبود مجدد بعد از حوادث ناگوار[21].

راتر (1990) در يك تعريف نسبتا جامع، تاب‌آوري را به عنوان فرآيندي پويا توصيف كرده است كه تأثيرات حوادث منفي زندگي را با توجه به تعامل ميان عوامل خطر زا و عوامل حفاظتي بيروني و دروني اصلاح مي­كند. ماهيت پوياي اين فرآيند بدين معناست كه فرد تاب‌آور مشاركت كننده فعال و سازنده محيط پيراموني خود است (اسكار و مك كارتي[22]، 1983؛ به نقل از كامپفر، 1999). مفهومي كه فراتر از صرف مقاومت منفعل در برابر آسيب‌ها و شرايط تهديد كننده مي­باشد و قائل به فاعليت نوع بشري است. از طرفي اين مقابله موفقيت آميز با موقعيت مي‌تواند توانايي فرد را براي مقابله[23] با شرايط ناگوار آينده افزايش دهد.

از اين رو، اين رويكرد كه تاب‌آوري فرآيندي پويا و فرد مشاركت كننده فعال مي‌باشد، با رويكردي كه تاب‌آوري را به عنوان يك صفت[24] مي­بيند از دو جهت متمايز مي­شود. در رويكرد صفتي، خود- تاب‌آوري[25] سازه اي است كه توسط جين[26] و جك و بلاك[27] (1980؛ به نقل از لوتار و همكاران، 2000) مطرح شده و به مجموعه اي از ويژگيهاي شخصيتي و توانمنديهاي فردي يا منابع دروني افراد اشاره مي­كند. دوم اينكه خود- تاب‌آوري به عنوان يك صفت شخصيتي، الزاما در برخورد با شرايط ناگوار مطرح نمي­شود.

بعلاوه تاب‌آوري به عنوان يك مفهوم تحولي از مهارت[28] نيز متمايز مي­شود. در يك ديدگاه رشدي، مهارت به عنوان توان استفاده سازگارانه از منابع دروني و بيروني براي دستيابي به پيامدهاي مثبت و موفقيت آميزي است كه متناسب با فرهنگ، زمان، تاريخ، بافت و سن افراد ­باشد. مهارت استفاده از منابع دروني و بيروني براي دستيابي به پيامدهاي مثبت و سازگارانه است و الزاما در برخورد با شرايط ناگوار نيز مطرح نمي­شود؛ در حاليكه تاب‌آوري يك سازگاري مثبت در حضور شرايط ناگوار است. بايد خاطر‌نشان ساخت كه تاب‌آوري بر خلاف مهارت كه پيامدهاي رفتاري قابل مشاهده را در بر مي­گيرد، شامل مؤلّفه‌هاي رفتاري، عاطفي، و شناختي نيز مي­باشد (لوتار و همكاران، 2000).

عليرغم وجود تعاريف متعدد در مورد تاب‌آوري، شايد بتوان گفت، وجه اشتراك همه اين توصيفات عبارت از توانايي بازگشت به حالت اوليه[29] و سازگاري موفقيت آميز عليرغم استرس زياد و شرايط ناگوار مي‌باشد (استوارت، ريد، و منگهام[30]، 1997؛ بروسلي، ورساج وگلدستون[31] 1998؛ به نقل از پليس، رينولدز، كازينز و اونيل[32]،2002). و البته وجه تمايز تعاريف فوق نيز مربوط به سه رويكرد اصلي به تاب‌آوري مي­باشد يعني ادراك تاب‌آوري به عنوان توانايي[33]

(ظرفيت)، فرآيند[34]، و يا پيامد[35] سازگاري مثبت عليرغم شرايط ناگوار (ماستن و همكاران، 1999). اگر چه در اين ميان، تمايز ميان فرآيند و پيامدهاي ناسازگاري نمي­تواند خالي از اغماض و پيچيدگي باشد (السون و همكاران، 2003).

[1]- Plaint

[2]- Elastic

[3]-Green

[4]-Jump Bounce Back

[5]- The Random House Dictionary (1961 )

[6]- Webster`S New Twentieth Century Dictionary of The English Language

[7]- Heritage Lllustrated Dictionary Of The English Languaye

[8]- Gordon & Song

[9]- Kumpfer

[10]- Harriman

[11]- Olsson ,Bond, Burns, Vella- Brodrick & Sawyer

[12]- Succesful Adaptation

[13]-Darwin

[14]-Hardiness

[15]-Anthony

[16]-Kobasa

[17]-Rhodewalt & Zone

[18]-Maddi & Khoshaba

[19]-Ramanaiah, Sharp,& Byravan

[20]- Fonagy, Steele Higgitt & Target

[21]- Truma

[22]-Scarr & Mccarty

[23]-Coping

[24]- Trait

[25]-Ego- Resiliency

[26]- Jeanne

[27]- Jack Block

[28]- Competence

[29]-Bounce Back

[30]-Stewart , Reid & Mangham

[31]-Beardslee, Versage & Gladstone

[32]-Place,Reynolds, Cousins & Oneill

[33]-Capacity

[34]-Process

[35]-Outcome

فهرست مطالب

تعريف تاب‌آوري : شاخص‌ها و مدل‌ها

عوامل خطرزا

عوامل حفاظتي

مدل‌هاي تاب‌آوري

مدل‌هاي مفهومي تاب‌آوري

مدل گارمزي و همكاران

مدل‌هاي فرآيندي تاب‌آوري

مدل ريچاردسون، نيگز، جنسين و كامپفر(1990)

مدل كامپفر

ماهيت چند بعدي بودن سازه‌ي تاب‌آوري

تاب‌آوري تحصيلي و تاب‌آوري هيجاني

پيشينه تحقيق

منابع